5 ข้อควรระวังในการเลือกและเปลี่ยนฟิวส์โซลาร์เซลล์ 1000V 25A (รุ่น SRF-30) เลี่ยงผิดสเปก ลดเสี่ยงไฟไหม้

ในยุคที่การติดตั้งโซลาร์เซลล์ได้รับความนิยมอย่างสูงในประเทศไทย รวมถึงในพื้นที่อุบลราชธานีของเรา หลายคนให้ความสำคัญกับอุปกรณ์หลักอย่างแผงโซลาร์และอินเวอร์เตอร์ แต่มีอุปกรณ์ชิ้นเล็กๆ ที่มีความสำคัญต่อความปลอดภัยของระบบอย่างยิ่งยวด นั่นคือ "ฟิวส์"

การเลือกฟิวส์ผิดพลาดเพียงนิดเดียว อาจนำไปสู่ความเสียหายของอุปกรณ์ราคาแพง หรือร้ายแรงที่สุดคือการเกิดอัคคีภัยได้ วันนี้เราจะมาเจาะลึก 5 ข้อควรระวังที่สำคัญที่สุดในการเลือกและเปลี่ยนฟิวส์สำหรับระบบโซลาร์เซลล์ โดยใช้ฟิวส์ยอดนิยมรุ่น SRF-30 1000V 25A เป็นกรณีศึกษาครับ


 

ข้อที่ 1: ใช้ฟิวส์ผิดประเภท (ฟิวส์ AC กับ DC ใช้แทนกันไม่ได้!)
 

นี่คือข้อผิดพลาดที่อันตรายที่สุด หลายคนเข้าใจผิดว่าฟิวส์อะไรก็เหมือนกัน แต่ในความเป็นจริง ฟิวส์สำหรับไฟฟ้ากระแสสลับ (AC) และไฟฟ้ากระแสตรง (DC) ถูกออกแบบมาต่างกันโดยสิ้นเชิง

อันตรายคืออะไร?: ระบบโซลาร์เซลล์เป็นไฟฟ้ากระแสตรง (DC) ซึ่งเมื่อเกิดการลัดวงจร จะเกิดการอาร์ค (Arc) ของไฟฟ้ารุนแรงและต่อเนื่องกว่าไฟฟ้า AC ฟิวส์ DC ถูกออกแบบมาให้มีกลไกดับการอาร์คนี้ได้ แต่ฟิวส์ AC ทั่วไปทำไม่ได้ เมื่อนำมาใช้ในระบบ DC ฟิวส์อาจจะหลอมละลายก็จริง แต่ไม่สามารถตัดวงจรได้อย่างสมบูรณ์ การอาร์คจะยังคงอยู่และสร้างความร้อนมหาศาล จนเกิดไฟลุกไหม้ที่ตู้ Combiner Box ได้
ข้อแนะนำ: ตรวจสอบบนตัวฟิวส์เสมอ ต้องระบุว่าเป็นฟิวส์สำหรับ "DC" หรือมีสัญลักษณ์เส้นตรง () และเส้นประ (---) อยู่คู่กันอย่างชัดเจน
 

ข้อที่ 2: เลือกพิกัดกระแส (แอมป์) ไม่ถูกต้อง
 

ฟิวส์รุ่นนี้มีพิกัดกระแส 25A (แอมป์) ซึ่งหมายถึงกระแสสูงสุดที่ฟิวส์จะยอมให้ไหลผ่านได้อย่างต่อเนื่อง การเลือกค่าแอมป์ผิดไปส่งผลเสียทั้งสิ้น

อันตรายคืออะไร?:

ใช้แอมป์สูงเกินไป (เช่น 30A): เมื่อเกิดกระแสเกินที่ควรจะเป็นอันตรายต่อแผงหรือสายไฟ ฟิวส์จะไม่ตัดวงจรเพราะทนกระแสได้สูงเกินไป ทำให้อุปกรณ์ในระบบเสียหายได้
ใช้แอมป์ต่ำเกินไป (เช่น 15A, 20A): ฟิวส์จะ "ขาดบ่อย" โดยไม่มีเหตุอันควร ทำให้ระบบหยุดผลิตไฟฟ้าโดยไม่จำเป็น และสร้างความรำคาญในการต้องคอยเปลี่ยนฟิวส์
ข้อแนะนำ: ต้องใช้ฟิวส์ที่มีค่าแอมป์ตรงตามที่วิศวกรออกแบบระบบไว้เท่านั้น สำหรับการเปลี่ยนแทนตัวเก่า ให้ใช้ค่า 25A เท่าเดิมเสมอ
 

ข้อที่ 3: ทนแรงดันไฟฟ้า (โวลต์) ได้ไม่ถึง
 

แผงโซลาร์เซลล์เมื่อต่ออนุกรมกัน (String) จะมีแรงดันไฟฟ้ารวมสูงมาก อาจสูงถึง 600V - 900V ฟิวส์ SRF-30 ถูกออกแบบมาให้ทนแรงดันได้ถึง 1000V DC

อันตรายคืออะไร?: หากนำฟิวส์ที่ทนแรงดันได้ต่ำกว่า (เช่น ฟิวส์รถยนต์ 12V หรือฟิวส์ AC 220V) มาใช้ แรงดันไฟฟ้าที่สูงของระบบโซลาร์จะสามารถ "กระโดดข้าม" ช่องว่างภายในฟิวส์ที่ขาดไปแล้วได้ ทำให้วงจรไม่ถูกตัดอย่างแท้จริง และเกิดการอาร์คจนเกิดไฟไหม้ได้เช่นเดียวกับข้อที่ 1
ข้อแนะนำ: ตรวจสอบสเปกบนตัวฟิวส์ ต้องระบุค่า "1000V DC" หรือค่าที่สูงกว่าแรงดันสูงสุดของสตริง (String Voltage - Voc) ในระบบของคุณ
 

ข้อที่ 4: ไม่สนใจชนิดของฟิวส์ (ต้องเป็น gPV)
 

ฟิวส์โซลาร์เซลล์ไม่ได้มีแค่ค่า V และ A แต่ยังมี "คลาส" หรือ "ชนิด" การทำงานด้วย สำหรับโซลาร์เซลล์โดยเฉพาะ ต้องเป็นฟิวส์ชนิด "gPV"

ความแตกต่างคืออะไร?: ฟิวส์ gPV ถูกออกแบบมาให้ทนต่อกระแสที่สูงขึ้นเล็กน้อยในช่วงสั้นๆ ซึ่งเป็นลักษณะปกติของแผงโซลาร์เซลล์เมื่อเจอแดดจัดๆ ได้โดยไม่ขาด แต่จะตัดวงจรทันทีเมื่อเกิดการลัดวงจรที่อันตรายจริงๆ หากใช้ฟิวส์ชนิดอื่นที่ไวเกินไป อาจเจอปัญหาฟิวส์ขาดโดยไม่จำเป็น
ข้อแนะนำ: มองหาสัญลักษณ์ "gPV" บนตัวฟิวส์ ซึ่งย่อมาจาก "general purpose Photovoltaic" เป็นการยืนยันว่าฟิวส์นี้ถูกสร้างมาเพื่อระบบโซลาร์เซลล์ตามมาตรฐาน IEC 60269-6
 

ข้อที่ 5: เลือกใช้ของราคาถูกเกินจริง หรือไม่มีมาตรฐาน
 

ในตลาดออนไลน์ มีฟิวส์หน้าตาคล้ายกันจำหน่ายในราคาที่ถูกอย่างน่าใจหาย ซึ่งมักจะเป็นของที่ไม่ได้คุณภาพและไม่มีมาตรฐานความปลอดภัยรองรับ

อันตรายคืออะไร?: ฟิวส์ราคาถูกเหล่านี้อาจใช้วัสดุที่ไม่ทนทาน, พิกัด V/A ไม่ตรงตามที่ระบุ, และไม่มีกลไกดับอาร์คที่ดีพอ พูดง่ายๆ คือ เราไม่สามารถเชื่อใจได้เลยว่ามันจะทำงานเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน การประหยัดเงินไม่กี่สิบบาทอาจต้องแลกมากับความเสียหายหลักแสนหรือความปลอดภัยของบ้านทั้งหลัง
ข้อแนะนำ: เลือกซื้อจากร้านค้าที่น่าเชื่อถือ ร้านอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรง หรือตัวแทนจำหน่ายที่ชัดเจน สังเกตยี่ห้อที่รู้จัก (เช่น Suntree) และเครื่องหมายมาตรฐานต่างๆ บนตัวฟิวส์

 

บทสรุป
 

ฟิวส์อาจเป็นเพียงส่วนประกอบเล็กๆ ในระบบโซลาร์เซลล์ แต่เป็นหัวใจของความปลอดภัย การใส่ใจในรายละเอียดทั้ง 5 ข้อนี้ ตั้งแต่การเลือกประเภท, ค่าแอมป์, ค่าโวลต์, ชนิด gPV ไปจนถึงการเลือกซื้อจากแหล่งที่เชื่อถือได้ คือการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุดเพื่อปกป้องบ้านและทรัพย์สินของคุณ หากไม่มั่นใจ ควรปรึกษาช่างผู้ชำนาญการติดตั้งโซลาร์เซลล์เสมอครับ

 

## 1. วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.)
 

วสท. (EIT) เป็นองค์กรหลักที่ออกมาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าที่ผู้ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมและช่างไฟฟ้าในไทยยึดถือเป็นบรรทัดฐานสำคัญที่สุด

มาตรฐานหลัก: มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าสำหรับประเทศไทย พ.ศ. 2564

นี่คือ "คัมภีร์" หลักของช่างไฟฟ้าและวิศวกรไทย ครอบคลุมเนื้อหาการติดตั้งระบบไฟฟ้าทั้งหมด ตั้งแต่บ้านพักอาศัยไปจนถึงโรงงานอุตสาหกรรม
สาระสำคัญ: กำหนดข้อบังคับเกี่ยวกับขนาดสายไฟฟ้า, การเดินสาย, การติดตั้งอุปกรณ์ป้องกัน (เบรกเกอร์, ฟิวส์), ระบบสายดิน, การป้องกันฟ้าผ่า และข้อกำหนดด้านความปลอดภัยอื่นๆ ทั่วไป
มาตรฐานเฉพาะทางโซลาร์เซลล์: มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าสำหรับระบบการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ที่ติดตั้งบนหลังคา พ.ศ. 2565 ️

เป็นมาตรฐานที่ออกมาเพื่อระบบโซลาร์รูฟท็อปโดยเฉพาะ และเป็นฉบับที่ต้องยึดถือเป็นหลักในการติดตั้งระบบโซลาร์ในปัจจุบัน
สาระสำคัญที่อ้างอิง:

การป้องกันกระแสเกิน (Overcurrent Protection): ระบุข้อกำหนดการใช้อุปกรณ์ป้องกันฝั่ง DC เช่น ฟิวส์ (Fuse) และ เซอร์กิตเบรกเกอร์ (DC Breaker) ซึ่งฟิวส์ SRF-30 1000V 25A ที่สอบถามมาก่อนหน้านี้ ก็ต้องมีคุณสมบัติตรงตามมาตรฐานนี้ คือเป็นฟิวส์ชนิด gPV สำหรับโซลาร์เซลล์โดยเฉพาะ
การเดินสายฝั่ง DC: กำหนดชนิดและวิธีการเดินสายไฟจากแผงโซลาร์เซลล์มายังอินเวอร์เตอร์เพื่อความปลอดภัยและลดความเสี่ยงจากอัคคีภัย
การติดตั้งอินเวอร์เตอร์ (Inverter): ระบุข้อกำหนดด้านตำแหน่งการติดตั้ง การระบายอากาศ และการเชื่อมต่อ
ระบบสายดิน (Grounding): กำหนดการต่อลงดินของโครงสร้างแผง (Bonding) และการต่อลงดินของระบบ (System Grounding) เพื่อป้องกันไฟฟ้าดูด

 

## 2. สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)
 

สมอ. (TISI) มีหน้าที่กำหนด มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (มอก.) เพื่อควบคุมคุณภาพและความปลอดภัยของ "อุปกรณ์" ที่นำมาใช้งาน

มาตรฐานหลักที่เกี่ยวข้อง:

แผงโซลาร์เซลล์: ต้องผ่านมาตรฐาน มอก. ที่เกี่ยวข้อง เช่น มอก. 61215 (สำหรับแผงชนิดผลึกซิลิคอน) และ มอก. 61730 (มาตรฐานความปลอดภัยของแผง) เพื่อให้มั่นใจในคุณภาพและอายุการใช้งาน
อินเวอร์เตอร์ (Inverter): อุปกรณ์อินเวอร์เตอร์ที่ใช้ในระบบ On-grid จะต้องผ่านมาตรฐาน มอก. 62109 และต้องอยู่ในรายการ (List) ที่การไฟฟ้าฯยอมรับ
สายไฟฟ้า: ต้องใช้สายไฟที่ได้มาตรฐาน มอก. 11-2553 หรือสายไฟสำหรับระบบโซลาร์เซลล์โดยเฉพาะ (PV Cable) ตามมาตรฐานสากล

 

## 3. การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) และการไฟฟ้านครหลวง (กฟน.)
 

กฟภ. (PEA) และ กฟน. (MEA) คือหน่วยงานผู้รับซื้อไฟฟ้าและกำกับดูแลการเชื่อมต่อระบบไฟฟ้าของผู้ใช้ให้เข้ากับโครงข่ายไฟฟ้าของประเทศ (Grid)

มาตรฐานหลัก: ระเบียบการเชื่อมต่อโครงข่ายไฟฟ้า (Grid Connection Code)

ทั้ง กฟภ. และ กฟน. มีระเบียบของตัวเอง แต่มีหลักการคล้ายกัน คือ "บังคับ" ให้การติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ที่จะเชื่อมต่อกับระบบของการไฟฟ้าฯ ต้องเป็นไปตามมาตรฐานของ วสท. และใช้อุปกรณ์ที่ได้มาตรฐาน มอก. หรือมาตรฐานสากลที่การไฟฟ้ายอมรับ

• สาระสำคัญ:
  
  กำหนดคุณสมบัติของอินเวอร์เตอร์ที่จะเชื่อมต่อเข้าระบบได้ (ต้องอยู่ใน Inverter List)
  กำหนดให้มีอุปกรณ์ป้องกันที่จำเป็น เช่น Anti-islanding Protection เพื่อความปลอดภัยของเจ้าหน้าที่การไฟฟ้า
  เป็นผู้ตรวจสอบและ "อนุมัติ" การเชื่อมต่อระบบในขั้นตอนสุดท้าย

สรุปและอ้างอิงฉบับย่อ